Lồi mắt là triệu chứng gây ra bởi đa dạng nguyên nhân như cường giáp, suy giáp, bệnh Basedow (graves), chấn thương, tác dụng phụ của thuốc, dị tật bẩm sinh…Điều trị mắt lồi hiện nay có nhiều phương pháp như phẫu thuật, xạ trị, laser, thuốc chữa triệu chứng…Các phương pháp này nhìn chung mang lại hiệu quả cho người bệnh, tuy nhiên nhược điểm lớn nhất thường gây ra một số biến chứng, tác dụng phụ khá nghiêm trọng cho người bệnh.
Trong những năm gần đây, các nghiên cứu về hiệu quả của các bài thuốc, liệu pháp Đông y trong điều trị lồi mắt đã được thực hiện. Các nghiên cứu này cho thấy, Đông y có thể mang lại hiệu quả điều trị tốt, đồng thời hạn chế được các tác dụng phụ của các phương pháp điều trị hiện đại.
Với ưu điểm hạn chế biến chứng, ít tác dụng phụ, giúp điều trị đồng thời triệu chứng và nguyên nhân gây bệnh. Vừa cải thiện tình trạng mắt lồi và sức khỏe toàn diện, phương pháp điều trị này hiện được nhiều người quan tâm và tìm hiểu.
Vậy phương pháp và liệu trình điều trị mắt lồi bằng Đông Y như thế nào? Có ưu nhược điểm gì? Phương pháp này mang lại hiệu quả như thế nào cho người bệnh? Mời bạn đọc theo dõi bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn.
Cơ sở lý luận điều trị mắt trong Đông y
Y học cổ truyền (YHCT) có lịch sử lâu đời và được áp dụng rộng rãi trong điều trị các bệnh lý, trong đó có bệnh mắt. YHCT quan niệm rằng mắt là một bộ phận quan trọng của cơ thể, là cửa sổ tâm hồn, đồng thời là cửa ngõ của ngũ tạng. Khi ngũ tạng suy yếu, khí huyết bất túc sẽ dẫn đến các bệnh lý về mắt.
Cơ sở lý luận.
Theo Đông y, mắt là “tạng tinh” của ngũ tạng, là nơi tinh hoa của ngũ tạng hội tụ. Mắt có liên quan mật thiết với ngũ tạng, lục phủ trong cơ thể. Khi ngũ tạng, lục phủ bị bệnh, sẽ ảnh hưởng đến chức năng của mắt, gây ra các bệnh về mắt.
Cụ thể, mối quan hệ giữa mắt và ngũ tạng, lục phủ như sau:
- Tỳ chủ vận hóa, vận chuyển tinh túy lên mắt. Nếu tỳ hư, vận hóa kém thì tinh túy không thể lên nuôi dưỡng mắt, gây ra các bệnh về mắt như mờ mắt, nhìn không rõ, mỏi mắt,…
- Tâm chủ huyết mạch, huyết nuôi dưỡng mắt. Nếu tâm hư, huyết mạch không thông thì mắt không được nuôi dưỡng, gây ra các bệnh về mắt như mờ mắt, hoa mắt, chóng mặt,…
- Phế chủ tuyên phát, thông khí huyết đến mắt. Nếu phế hư, tuyên phát kém thì khí huyết không lưu thông đến mắt, gây ra các bệnh về mắt như viêm kết mạc, viêm giác mạc,…
- Thận chủ tàng tinh, tinh nuôi dưỡng mắt. Nếu thận hư, tinh không đủ thì mắt không được nuôi dưỡng, gây ra các bệnh về mắt như nhìn mờ, nhìn không rõ,…
- Can chủ huyết, huyết nuôi dưỡng mắt. Nếu can hư, huyết không đủ thì mắt không được nuôi dưỡng, gây ra các bệnh về mắt như mờ mắt, khô mắt,…
Nguyên tắc điều trị
Điều trị các bệnh về mắt bằng Đông y dựa trên các nguyên tắc sau:
- Chủ trị bệnh theo nguyên nhân: Đông y cho rằng, bệnh tật là do sự mất cân bằng âm dương, ngũ hành trong cơ thể. Do đó, điều trị bệnh cần phải xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh để có phương pháp điều trị phù hợp.
- Phối hợp âm dương, bổ tả hợp lý: Mắt là một bộ phận quan trọng của cơ thể, có quan hệ mật thiết với ngũ tạng lục phủ. Do đó, trong quá trình điều trị, cần phải chú ý đến việc phối hợp âm dương, bổ tả hợp lý để đảm bảo sức khỏe tổng thể của cơ thể.
- Sử dụng các bài thuốc thảo dược thiên nhiên: Đông y sử dụng các bài thuốc thảo dược thiên nhiên để điều trị bệnh. Các loại thảo dược này có tác dụng bồi bổ khí huyết, thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, giảm đau,… giúp cải thiện các triệu chứng và nâng cao sức khỏe cho mắt.
Phương pháp điều trị mắt lồi bằng Đông y
Phương pháp điều trị mắt lồi bằng Đông y là sử dụng các phương pháp chữa bệnh y học cổ truyền như thuốc thảo dược, châm cứu, bấm huyệt, cấy chỉ… để tác động vào các nguyên nhân gây bệnh, nhằm cải thiện tình trạng lồi mắt và giảm các triệu chứng đi kèm.
Các nghiên cứu, đánh giá uy tín trên thế giới về hiệu quả của các bài thuốc, liệu pháp Đông y trong điều trị lồi mắt cho thấy các phương pháp này có thể mang lại hiệu quả nhất định trong việc cải thiện các triệu chứng của lồi mắt, bao gồm:
- Giảm tình trạng viêm, phù nề: Đông y sử dụng các bài thuốc có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, giúp giảm phù nề mắt, từ đó cải thiện tình trạng lồi mắt.
- Giảm cường cơ vận nhãn: Đông y sử dụng các bài thuốc có tác dụng bổ thận, kiện tỳ, giúp giảm cường cơ vận nhãn, từ đó giúp mắt trở về trạng thái bình thường.
- Tăng cường chức năng tuyến giáp: Trong một số trường hợp, lồi mắt là do bệnh cường giáp gây ra. Đông y có tác dụng điều hòa chức năng tuyến giáp, giúp cải thiện tình trạng lồi mắt.
- Cải thiện chức năng thị giác: Đông y sử dụng các bài thuốc có tác dụng bổ huyết, ích khí, giúp tăng cường tuần hoàn máu và dinh dưỡng cho mắt, từ đó cải thiện chức năng thị giác.
- Tăng cường sức khỏe tổng thể: Các bài thuốc Đông y thường có tác dụng bồi bổ cơ thể, tăng cường sức đề kháng, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh. Điều này có thể giúp cải thiện tình trạng lồi mắt do các bệnh lý nền như bệnh Graves, u nang tuyến giáp,…
- Giảm khô mắt và nhạy cảm với ánh sáng: Các bài thuốc Đông y thường có tác dụng bổ gan, thận, giúp bổ sung các dưỡng chất cần thiết cho mắt. Điều này giúp tăng cường sức khỏe của mắt, đồng thời giúp giảm các triệu chứng khô mắt và nhạy cảm với ánh sáng.
Cơ chế tác dụng của Đông y trong điều trị mắt lồi
Đông y quan niệm, lồi mắt là do các nguyên nhân như:
- Thấp nhiệt tà khí xâm nhập vào tạng phủ, gây viêm sưng, phù nề các cơ xung quanh mắt.
- Tỳ hư, khí trệ, khiến các cơ xung quanh mắt bị co thắt, dẫn đến lồi mắt.
- Tuyến giáp hoạt động quá mức, khiến các cơ xung quanh mắt bị căng cứng, dẫn đến lồi mắt.
- Khối u chèn ép vào mắt, khiến mắt bị đẩy ra ngoài.
- Các bệnh lý về mắt: Cận thị nặng, viêm kết mạc, viêm giác mạc, viêm mô tế bào quanh hốc mắt,… có thể gây lồi mắt.
- Chấn thương: Chấn thương vùng mắt có thể gây tổn thương các tổ chức xung quanh nhãn cầu, dẫn đến lồi mắt.
- Các bệnh lý toàn thân: Bệnh Basedow, bệnh lý về tuyến thượng thận, bệnh lý tự miễn,… cũng có thể gây lồi mắt.
- Cận thị nặng: Cận thị nặng khiến cho nhãn cầu phải điều tiết quá mức, dẫn đến nhãn cầu bị đẩy ra phía trước.
Dựa trên các nguyên nhân, Đông y có những nguyên lý điều trị lồi mắt như sau:
- Điều trị lồi mắt do thấp nhiệt tà khí: Sử dụng các bài thuốc có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, giảm phù nề, giúp các cơ xung quanh mắt thư giãn, giảm lồi mắt.
- Điều trị lồi mắt do tỳ hư, khí trệ: Sử dụng các bài thuốc có tác dụng kiện tỳ, ích khí, thông kinh hoạt lạc, giúp các cơ xung quanh mắt được nuôi dưỡng, giảm co thắt, giảm lồi mắt.
- Điều trị Mắt Lồi do chấn thương: Sử dụng các bài thuốc hoạt huyết hóa ứ, tiêu sưng giảm đau, giúp làm tan máu tụ, giảm sưng đau, từ đó cải thiện tình trạng mắt lồi.
- Điều trị lồi mắt do cường giáp: Sử dụng các bài thuốc có tác dụng bình can, hạ nhiệt, giảm tiết hormon tuyến giáp, giúp các cơ xung quanh mắt thư giãn, giảm lồi mắt.
- Điều trị lồi mắt do khối u: Sử dụng các bài thuốc có tác dụng tiêu viêm, giảm phù nề, tiêu khối u, giúp giảm lồi mắt.
- Điều trị lồi mắt do cận thị nặng dựa trên nguyên lý bồi bổ khí huyết, cân bằng âm dương, giúp tăng cường chức năng thị giác và điều tiết mắt, giảm co rút cơ vận nhãn, từ đó giúp cải thiện tình trạng lồi mắt.
Các liệu pháp Đông y thường sử dụng trong điều trị triệu chứng Mắt Lồi
Để điều trị mắt lồi bằng YHCT, các bác sĩ sẽ căn cứ vào nguyên nhân gây bệnh và tình trạng cụ thể của bệnh nhân để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Các liệu pháp Đông y thường sử dụng trong điều trị triệu chứng mắt lồi bao gồm:
Sử dụng thuốc Đông y:
Là phương pháp điều trị chính trong y học cổ truyền. Các bài thuốc Đông y có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lương huyết, tiêu sưng, giảm phù nề, giúp thu co cơ vòng mi mắt, từ đó cải thiện tình trạng mắt lồi.
Thuốc Đông y thường được sử dụng để điều trị các nguyên nhân gây lồi mắt, chẳng hạn như bệnh cường giáp, viêm hốc mắt, khối u hốc mắt,…thường được sử dụng dưới dạng thuốc sắc, thuốc viên hoặc thuốc hoàn.
Một số bài thuốc Đông y thường được sử dụng trong điều trị mắt lồi như:
- Tiểu sài hồ thang: Bài thuốc này có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, giảm phù nề.
- Bổ tâm đơn gia giảm: Bài thuốc này có tác dụng bổ khí huyết, dưỡng tâm an thần.
- Lục vị gia giảm: Bài thuốc này có tác dụng bổ can thận, thanh nhiệt, giải độc.
- Ngọc nữ tiễn: Bài thuốc này có tác dụng bổ khí huyết, thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm.
Châm cứu, cấy chỉ:
Châm cứu, cấy chỉ có tác dụng tác động trực tiếp lên các huyệt vị, giúp đả thông kinh lạc, lưu thông khí huyết, giảm đau, tiêu viêm, co cơ mi mắt, từ đó cải thiện tình trạng lồi mắt.
Các huyệt thường được châm cứu, cấy chỉ như:
- Huyệt Ấn đường
- Huyệt Thái dương
- Huyệt Toản trúc
- Huyệt Thừa Tương
- Huyệt Tứ bạch
- Huyệt Thiên song
- Huyệt Nhu hội
- Huyệt Khí xá
- Huyệt Phù đột
- Huyệt Thiên đột
- Huyệt Đản trung
- Huyệt Hợp cốc
- Huyệt Liệt khuyết
Xoa bóp bấm huyệt:
Xoa bóp bấm huyệt có tác dụng tác động lên các huyệt vị, giúp lưu thông khí huyết, giảm đau, tiêu viêm, thư giãn cơ, giảm căng thẳng, từ đó cải thiện tình trạng lồi mắt.
Một số phương pháp khác:
Bài thuốc ngâm rửa mắt:
Các bài thuốc ngâm rửa mắt có tác dụng sát khuẩn, giảm viêm, giảm phù nề, giúp cải thiện tình trạng khô mắt và đau nhức mắt. Một số bài thuốc ngâm rửa mắt thường được sử dụng bao gồm:
- Bài thuốc ngâm rửa mắt bằng nước lá trà xanh: Lá trà xanh có tính mát, kháng khuẩn, giúp sát khuẩn, giảm viêm, giảm phù nề.
- Bài thuốc ngâm rửa mắt bằng nước lá trầu không: Lá trầu không có tính ấm, kháng khuẩn, sát trùng, giúp giảm viêm, giảm đau.
- Bài thuốc ngâm rửa mắt bằng nước lá ngải cứu: Lá ngải cứu có tính ấm, kháng khuẩn, giảm viêm, giúp lưu thông khí huyết, giảm đau nhức.
Bài thuốc đắp mặt:
Các bài thuốc đắp mặt nạ mắt có tác dụng dưỡng da, giảm nếp nhăn, giúp vùng da quanh mắt sáng mịn hơn. Một số bài thuốc đắp mặt nạ mắt thường được sử dụng bao gồm:
- Bài thuốc đắp mặt nạ mắt bằng trứng gà: Trứng gà có tác dụng dưỡng da, giúp da sáng mịn, giảm nếp nhăn.
- Bài thuốc đắp mặt nạ mắt bằng mật ong: Mật ong có tác dụng dưỡng ẩm, làm mềm da, giúp da sáng mịn.
- Bài thuốc đắp mặt nạ mắt bằng sữa chua: Sữa chua có tác dụng dưỡng ẩm, làm mềm da, giúp da sáng mịn.
Bài tập dưỡng mắt:
Các bài tập dưỡng mắt giúp tăng cường chức năng của mắt, giảm mỏi mắt, giúp mắt khỏe mạnh hơn. Một số bài tập dưỡng mắt thường được sử dụng bao gồm:
- Bài tập nhìn xa gần: Tập nhìn xa 5 giây, sau đó nhìn gần 5 giây, lặp lại 10 lần.
- Bài tập xoay mắt: Xoay mắt theo chiều kim đồng hồ 10 lần, sau đó xoay mắt ngược chiều kim đồng hồ 10 lần.
- Bài tập chớp mắt: Chớp mắt liên tục trong 30 giây.
Ưu nhược điểm phương pháp chữa Mắt Lồi bằng YHCT:
Ưu điểm:
- An toàn, không gây tác dụng phụ.
- Có tác dụng điều trị toàn diện, tác động vào cả nguyên nhân và triệu chứng của bệnh.
- Có thể sử dụng kết hợp với phương pháp điều trị y học hiện đại để tăng hiệu quả điều trị.
- Thích hợp với người có cơ địa dị ứng
Nhược điểm:
- Thời gian điều trị lâu dài. Liệu trình điều trị mắt lồi bằng YHCT thường kéo dài từ 2-3 tháng. Tùy theo mức độ nặng nhẹ của bệnh
- Cần kiên trì thực hiện mới có hiệu quả.
Liệu pháp Đông y thường mang lại hiệu quả chậm hơn so với Tây y, nhưng lại có độ an toàn cao, ít tác dụng phụ. Người bệnh nên kiên trì sử dụng các liệu pháp Đông y trong thời gian dài để đạt được hiệu quả tốt nhất.
Phương pháp điều trị mắt lồi bằng Đông y (YHCT) dựa trên nguyên nhân gây bệnh:
Mắt lồi do Basedow
Mắt lồi do Basedow là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây lồi mắt. Trong trường hợp này, tuyến giáp sản xuất quá nhiều hormone tuyến giáp, dẫn đến tình trạng viêm và sưng ở các cơ mắt. Điều này có thể khiến nhãn cầu lồi ra khỏi hốc mắt.
Để điều trị mắt lồi do Basedow, YHCT thường sử dụng các loại thuốc thảo dược có tác dụng bình ổn chức năng tuyến giáp, giảm viêm và sưng. Một số loại thuốc thảo dược thường được sử dụng bao gồm:
- Thục địa: Có tác dụng bổ thận, ích tinh, ôn dương.
- Đương quy: Có tác dụng bổ huyết, hoạt huyết, nhuận tràng.
- Bạch truật: Có tác dụng kiện tỳ, táo thấp, giải độc.
- Hoàng kỳ: Có tác dụng bổ khí, kiện tỳ, ích thận.
- Đan sâm: Có tác dụng bổ huyết, hoạt huyết, tán ứ.
Ngoài ra, châm cứu, cấy chỉ cũng là một phương pháp điều trị hiệu quả cho mắt lồi do Basedow. Châm cứu có tác dụng kích thích các huyệt đạo, giúp giảm viêm và sưng, đồng thời cải thiện chức năng tuyến giáp.
Mắt lồi do cường giáp
Mắt lồi do cường giáp là một tình trạng tương tự như mắt lồi do Basedow. Tuy nhiên, trong trường hợp này, tuyến giáp sản xuất quá nhiều hormone tuyến giáp do một nguyên nhân khác, chẳng hạn như viêm tuyến giáp Hashimoto, khối u tuyến giáp…
Để điều trị mắt lồi do cường giáp, YHCT thường sử dụng các loại thuốc thảo dược có tác dụng bình ổn chức năng tuyến giáp, giảm viêm và sưng. Một số loại thuốc thảo dược thường được sử dụng bao gồm:
- Thục địa: Có tác dụng bổ thận, ích tinh, ôn dương.
- Đương quy: Có tác dụng bổ huyết, hoạt huyết, nhuận tràng.
- Bạch truật: Có tác dụng kiện tỳ, táo thấp, giải độc.
- Hoàng kỳ: Có tác dụng bổ khí, kiện tỳ, ích thận.
- Đan sâm: Có tác dụng bổ huyết, hoạt huyết, tán ứ.
Ngoài ra, châm cứu cũng là một phương pháp điều trị hiệu quả cho mắt lồi do cường giáp.
Mắt lồi do chấn thương
Mắt lồi do chấn thương là do tổn thương cơ mắt hoặc nhãn cầu. Điều này có thể xảy ra do tai nạn, phẫu thuật hoặc các nguyên nhân khác.
Để điều trị mắt lồi do chấn thương, YHCT thường sử dụng các loại thuốc thảo dược có tác dụng giảm viêm, sưng và cải thiện chức năng cơ mắt. Một số loại thuốc thảo dược thường được sử dụng bao gồm:
- Thiên môn đông: Có tác dụng nhuận phế, hóa đàm, chỉ khái.
- Bách bộ: Có tác dụng trừ đờm, lợi khí, tiêu thũng.
- Cam thảo: Có tác dụng giải độc, bổ khí, nhuận tràng.
- Hoàng cầm: Có tác dụng hạ nhiệt, giải độc, chỉ huyết.
- Chi tử: Có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu.
Một số lưu ý khi điều trị mắt lồi bằng Đông y:
- Người bệnh cần được chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây lồi mắt trước khi bắt đầu điều trị.
- Người bệnh cần tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc thầy thuốc Đông y.
- Người bệnh cần kiên trì điều trị trong thời gian dài để đạt được hiệu quả tốt nhất.
- Người bệnh cần thăm khám định kỳ để theo dõi hiệu quả điều trị và phát hiện sớm các biến chứng.